ABC

Wymyślamy słowa różnej długości 

 Wyszukujemy słowa o określonej długości. Ustalamy, czy bierzemy pod uwagę liczbę sylab czy głosek (pamiętając, by nie mylić głosek z literami). Naprzemiennie z dzieckiem wypowiadamy dowolne słowa o określonej długości (np. 2-sylabowe lub mające 3 głoski). Gramy aż do wyczerpania pomysłów. Kończy się, gdy jeden z uczestników poddaje się, nie mogąc znaleźć kolejnego słowa. Dla urozmaicenia możemy użyć kostki do gry, która w zależności od liczby wyrzuconych oczek, narzuci nam długość słów.

​

Kończymy słowa 

 Wyszukujemy słowa zaczynające się podaną sylabą. Wypowiadamy dowolną sylabę, a zadaniem dziecka jest dokończenie słowa. Możemy wprowadzić dodatkową regułę określającą nam długość słów (2-sylabowe, 3-sylabowe itp.) oraz dodatkowe kategorie, jak np. Nazwy przedmiotów, nazwy czynności, imiona itp. Innym wariantem jest tak długie układanie słów do podanej sylaby, aż któremuś z uczestników zabraknie pomysłu. Nowa sylaba będzie zatem kolejną rundą gry.

Znajdujemy początek słowa

 Gra polega na znalezieniu słowa kończącego się podaną sylabą. Mimo podobieństwa do gry w kończenie słów, ta wersja jest znacznie trudniejsza. Proponujemy sylabę, do której dziecko powinno dobrać jedną lub kilka sylab, tak by podana przez nas sylaba była końcem dowolnego słowa (np.: do sylaby ma dziecko może dopowiedzieć ta, tworząc słowo tama, lub dwie sylaby łako tworząc słowo łakoma). Następnie zamieniamy się rolami i to dziecko podaje sylabę będącą końcem słowa tworzonego przez nas.

Znajdujemy słowa z określoną głoską

 Gra polega na wyszukaniu słów zawierających wskazaną głoskę kolejno na początku, w środku i na końcu. Możemy zastosować tu podobne reguły jak w powyższych propozycjach. Możemy grę dowolnie modyfikować. Możemy np. wybierać słowa na daną głoskę, będące jednocześnie nazwami zwierząt, pokarmów, przedmiotów, zabawek itp. Jeden z wariantów polega na tym, by wypowiedzieć jakieś słowo, a zadaniem dziecka jest dopowiedzenie innego, ale zaczynającego się tę samą głoską i dodatkowo przynależącego do tej samej kategorii znaczeniowej, np.:

cytryna – cebula

koń na biegunach – klocki

Możemy także poprosić dziecko, o podanie określenia rozpoczynającego się tę samą głoską co nasze słowo, np.:

sok – słodki

samolot – sportowy

Jednym z wariantów jest łańcuch słów polegający na tworzeniu słowa rozpoczynającego się głoską kończącą słowo poprzednie, np.: autobus – sok – kot – termometr – itd.

Przekształcamy słowa

 Gra polega na dokonywaniu jak najmniejszej zmiany w obrębie słowa, ale tak, by w jej efekcie uzyskać nowe słowo. Możemy więc zastępować jedną głoskę inną, ale nie więcej niż jedną. Możemy również dodawać lub odrzucać jedną głoskę lub przestawiać ich kolejność. Wybieramy więc jedno słowo, a każdy z graczy kolejno tworzy nowe słowo przekształcając poprzednie, np.: kot – koc – noc – nos – nas – nasz – wasz – wał - …itd. Grę można prowadzić także stosując zapisywanie słów.

Układamy rymy

 Zabawa polega na wyszukiwaniu słów rymujących się. W wersji łatwiejszej – podajemy słowo, a dziecko wymyśla do niego rym. Jeśli znajdzie, to ono wyznacza nam wyraz, do którego my z kolei szukamy rymu. W wersji trudniejszej – możemy tworzyć łańcuch rymów, kolejno dopowiadając słowa rymujące się z tym podanym na początku, np.: deski – pineski – niebieski – pieski… Inny wariant zabawy może polegać na układaniu rymujących się zdań. Dziecko wymyśla całe zdanie, np.: Ten psiaczek to duży rozrabiaczek, lub my podajemy początek, a ono dopowiada rymujący się koniec, np.: Mój konik…jest gruby jak słonik. Świetnym pomysłem jest także zachęcanie dzieci do układania prostych wierszyków. Nie muszą przy tym być one logiczne. Ważne, by sprawiały dziecku radość i bawiły je.

Wymyślamy jak najwięcej wyrazów z podanych liter

 Gra polega na znalezieniu jak największej liczby wyrazów złożonych z liter wyrazu podstawowego. Wspólnie z dzieckiem staramy się utworzyć jak najwięcej wyrazów, zwierających wyłącznie litery z podstawowego słowa. Za każde słowo przydzielamy sobie jeden punkt. Starajmy się wybierać jak najdłuższe słowa. Np.: z wyrazu: lokomotywa tworzymy: oko, kot, motyw, motyl, tylko, itd. Wprowadzając element rywalizacji, możemy ustalić, że wygrywa ten, kto znajdzie więcej wyrazów.

Szukamy wyrazów ukrytych w wyrazach

 Staramy się wraz z dzieckiem wyszukać jak najwięcej wyrazów ukrytych w innych, np.: kokos, krata, makaron. Możemy wyrazy zapisywać lub tylko wypowiadać. Inną wersją zabawy może być tworzenie nowych słów na bazie takich wyrazów jak np. sto, ul, lina, ser, rak, las. Słowa te dają wiele możliwości ze względu na znaczną liczbę ewentualnych rozwiązań, np.: lina – dolina, kotlina, malina, wazelina, wędlina, glina itp…; ser – bokser, deser, mikser, serdelek itp.

Łączymy dwa wybrane słowa

 Zabawa polega na otrzymywaniu nowego słowa z połączenia dwóch innych. Pokazujemy dziecku, że istnieją takie słowa, które zestawione ze sobą, dadzą słowo o innym znaczeniu, np.: sto – noga, ul – Ewa, tuli – pan, Biały – stok, chwali – pięta, wie – wiórki, koło – wrotki, list – opad itp. Wspólnie z dzieckiem staramy się zatem znaleźć jak najwięcej takich słów. Zawsze pamiętajmy jednak o wyjaśnianiu ich znaczeń. Innym wariantem jest odwróceniem zadania – wypowiadamy wybrane słowo złożone, a dziecko ma wskazać, z jakich słów zostało ono utworzone. Możemy także wypowiedzieć tylko część słowa złożonego, a zadaniem dziecka jest dopowiedzenie jego końca, np.: samo – …, sto - …, wielo - … itp. Zawsze zachęcamy dziecko do zamiany ról. Będzie miało szansę nie tylko rozwiązywać zadania, ale także samodzielnie wymyślać zadania dla nas i oceniać poprawność naszego wykonania.

Skojarzenia, czyli tworzymy ciągi logicznie łączących się słów

 Zabawa polega na tworzeniu łańcucha słów kojarzących się ze sobą. A zatem wybieramy słowo, które zapoczątkuje nasz łańcuch skojarzeń. Teraz na przemian z dzieckiem, dopowiadamy kolejno słowa tak, aby każde z nich łączyło się w jakiś sposób ze słowem poprzednim, np.: Przedszkole – pani- sukienka – ubranie – krawcowa – igła – nici – itd…. Jeśli związek pomiędzy słowami nie jest oczywisty dla któregoś z graczy, może zawsze poprosić o wyjaśnienie. Zaliczamy propozycję tylko wtedy, gdy osoba podająca ją potrafi swój wybór uzasadnić. W wariancie drugim, podajemy jak najwięcej skojarzeń – a więc liczby słów kojarzących się ze słowem wyjściowym, np.: szkoła – uczeń – nauczyciel – tablica – zeszyt – dziennik – dzwonek – wywiadówka – dyżurny, itd. Wygrywa osoba, która jako ostatnia dopowie słowo i będzie potrafiła uzasadnić jego związek z początkowym hasłem!

Wyszukujemy słowo, które nie pasuje do pozostałych

Gra polega na tym, by spośród kilku podanych słów wybrać to, które nie pasuje do pozostałych. W zależności od wieku i możliwości dziecka, dobieramy liczbę słów, spośród których będzie ono dokonywało wyboru. Podajemy trzy lub cztery słowa tak dobrane, by jedno z nich nie pozostawało w związku logicznym z pozostałymi, np.:

łódka, kajak, statek, pociąg

smutny, wesoły, radosny, zadowolony

pisze, czyta, gotuje, rysuje

Dziecko wybiera ten wyraz, który jego zdaniem nie pasuje. Pamiętajmy, by za każdym razem uzasadniło swój wybór. Jak zawsze i tutaj istotna jest zmiana ról.

Wymyślamy słowa o przeciwstawnym znaczeniu

 Podajemy wyraz, a dziecko ma dopowiedzieć słowo przeciwstawne. Jeśli wymyśli je prawidłowo, następuje zmiana ról. Teraz to my będziemy tworzyć antonim do propozycji dziecka. Zwróćmy uwagę, że nie wszystkie słowa będą nadawać się do tej gry. Najbezpieczniej będzie zacząć zatem od przymiotników, np.: czysty – brudny, długi – krótki. Ze starszymi dziećmi możemy wykorzystać także słowa abstrakcyjne będące nazwami stanów, czy uczuć, np.: radość – złość, choroba – zdrowie.

Wyszukujemy słowa, które brzmią tak samo, ale oznaczają coś innego

 Zabawa polega na wyszukaniu jak największej liczby słów, które mają podwójne znaczenie. Możemy przy okazji wyjaśnić dziecku, że słowa te mogą niekiedy prowadzić do nieporozumień. Zachęcamy je, by samo spróbowało znaleźć wieloznaczności, np. para, blok, piłka itp. Kolejnym wariantem jest odwrócenie zasad, a zatem to my podajemy słowo i prosimy dziecko o odnalezienie różnych jego znaczeń, np.:

zamek – zamek do drzwi, pałac, suwak;  

siatka – siatka na zakupy, na motyle, na ryby;

zebra – zwierzę, wyznaczone miejsce przejścia przez ulicę;

Wyszukujemy synonimy

 Zabawa polega na wyszukiwaniu słów, które brzmią inaczej, a znaczą to samo lub prawie to samo. To jest doskonała okazja do tego, by wyjaśnić dziecku, że w języku polskim czasami bywa tak, że myśląc o jakiejś rzeczy, możemy nazwać ją w dwojaki sposób. Oto przykłady:

kartofel – ziemniak

wiadro – kubeł

samochód – auto

Wyszukujemy słowa określające czynności

Gra polega na tym, by dobrać jak najwięcej słów określających czynności wykonywane przez wskazaną osobę. W tym celu, podajemy np. nazwę zawodu, do którego będziemy dobierać nazwę czynności, np.: fryzjerka. Teraz kolejno, każdy z uczestników kolejno dopowiada słowo będące określeniem tego, co może wykonywać fryzjer, np.:

fryzjerka: obcina (włosy), czesze, myje (włosy), suszy, farbuje, itd…. 

Wygrywa ta osoba, która jako ostatnia dopowie odpowiednią nazwę czynności. Zwracamy uwagę na to, by słowa nie powtarzały się. Inny wariant gry pozwala uczestnikom znaleźć jak największą liczbę słów – czynności, wówczas o zwycięstwie decyduje liczba wymyślonych czynności.

​

Znajdujemy słowa określające

Gra polega na podaniu słowa określającego wskazany przedmiot. Rozpoczynamy wskazując dowolną rzecz lub osobę, a dziecko podaje określenie pasujące do wskazanego hasła, a następnie proponuje nazwę rzeczy, którą my mamy określić.

kamień – twardy

samochód – szybki

Trudniejsza wersja może polegać na tym, że określamy na początku pewien temat. Zatem podawane przedmioty i osoby muszą dotyczyć wskazanego tematu, np.: jesień, zwierzęta, las, np.: jesień: kasztan – brązowy, deszcz – rzęsisty, liście – suche, itd. 

Nie musimy ograniczać się jedynie do określeń rzeczowników. Możemy dobrać także określenia czasowników. Podajemy zatem dowolną czynność i oczekujemy, że dziecko powie, jak może być ona wykonywana, np.: czyta – szybko, sprząta – dokładnie, gotuje – smacznie, itp.